Rozważając zagadnienia prawne związane z obywatelską inicjatywą ustawodawczą w Polsce, należy zwrócić uwagę, że instytucja ta z pewnością może być zakwalifikowana jako istotny przejaw funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego w Polsce.
Uzasadniał swoja ciekawą i oryginalną tezę w sposób dość jednak ograniczony, wskazując głównie za treść art. 4 ust. 2 ustawy z 1999 roku o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli, dopuszczając taką inicjatywę również wówczas, gdy do laski marszałkowskiej wpłynęły już wcześniej, w drodze inicjatywy ustawodawczej innych grup obywateli, projekt ustaw w tej sprawie, niezależnie od stadium, jakie projekty te uzyskały w parlamentarnej procedurze ustawodawczej.
W późniejszym okresie najwięcej prac, których już same tytuły mogły wskazywać na rozwiązanie instytucji obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej w kontekście społeczeństwa obywatelskiego, wyszło spod pióra M. Rachwała. Autor ten w przywołanych pracach przyjął za punkt wyjścia założenie, że funkcjonujące rozważania normatywne dotyczące tej inicjatywy, a zwłaszcza praktyka jej wykorzystywania służy kreowaniu społeczeństwa obywatelskiego w Polsce i właśnie te praktyce poświęcił najwięcej bodaj uwagi.
Uwzględniając stan piśmiennictwa naukowego, w którym raczej mało jest innych jeszcze praw obrazujących powiązania obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej ze społeczeństwem obywatelskim, należy najpierw sformułować kilka uwag generalnych na temat społeczeństwa obywatelskiego, aby na takim tle scharakteryzować te cechy obywatelskiej inicjatyw ustawowdawczej, które mogą służyć kształtowaniu się społeczeństwa obywatelskiego w Polsce.
W naukach społecznych w Polsce dużą popularnością cieszy się od kilkudziesięciu lat pojęcie „społeczeństwo obywatelskie”, o czym świadczy również wielka ilość publikacji poświęconych zagadnieniom tego społeczeństwa. Kwestiami tymi zajmują się socjologowie i politolodzy, ale także prawnicy i filozofowie, stosując w teoretycznych i praktycznych badaniach społeczeństwa obywatelskiego różnorodne metody, co prowadzi ich do jednakowych rezultatów.
Koncepcje demokracji różnią się traktowaniem i sposobem definiowania uczestnictwa obywateli w polityce – różnice określają rolę tego uczestnictwa w demokracji. Jeśli zgadzamy się z twierdzeniem, że demokracja jest czymś dobrym i cennym, a pogląd ten jest szeroko rozpowszechniony we współczesnym świecie, powinno nam zależeć na jej trwałości i sile.
Jeżeli wierzymy, że demokracja to najlepszy sposób sprawowania władzy w społeczeństwie, to naszym obowiązkiem jest strzec jej wszelkimi sposobami i bronić tam, gdzie już istnieje oraz wprowadzać ją wszędzie tam, gdzie jeszcze jej nie ma.
Wszystko, co może demokracji zagrażać, powinno być zwalczane, a to, co sprzyja jej zaprowadzeniu i konsolidacji – pielęgnowane i chronione.
Demokracja nie może efektywnie funkcjonować bez zaangażowania obywateli. Grecki źródłosłów tego terminu zakłada istnienie pewnego aktywnego bytu – demos, który uczestniczy we władzy – kratos, kratia.
